mgr Emilia Wałęsa
nauczycielka oligofrenopedagogiki
Gimnazjum w Nowym Tomyślu
O problemach, potrzebach i funkcjonowaniu uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w Gimnazjum w Nowym Tomyślu
Proces rozwoju człowieka nie zawsze przebiega prawidłowo. Na skutek jego patologicznego przebiegu powstaje upośledzenie umysłowe posiadające następujące cechy:
- lekki stopień up. umysłowego – iloraz inteligencji 52-67 p
- umiarkowany- I.I. 36-51 p.
- znaczny- I.I. 20-35 p
- głęboki - niższy niż 20 p
Proces rewalidacji jest tym trudniejszy im stopień upośledzenia jest większy.
W tej klasie w Gimnazjum znajduje się sześcioro uczniów w tym pięcioro w stopniu umiarkowanym i jeden w stopniu znacznym. Grupę osób upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym przyjęto nazywać głębiej upośledzonymi.
Celem edukacji dzieci głębiej upośledzonych umysłowo jest ich wszechstronny rozwój, przez co rozumie się usprawnianie wszystkich funkcji na miarę możliwości indywidualnych oraz przygotowanie do codziennego życia tak, aby umiały sterować własnym zachowaniem i by mogły uczestniczyć w życiu społecznym.
Praca z głębiej upośledzonymi opiera się na kilku podstawowych założeniach:
1. Każde dziecko posiada swoje uzdolnienia i braki
2. Sprawność ruchowa, rozwój umysłowy, dojrzałość społeczna upośledzonych umysłowo ulega poprawie w wyniku oddziaływań rewalidacyjnych /stymulujących, usprawniających, korekcyjnych i kompensacyjnych/ uwzględniając czynniki indywidualne i społeczne
3. Nawet niewielkie postępy ucznia winny być wzmacniane pozytywnie, natomiast brak postępów nie podlega wartościowaniu negatywnemu
4. Wczesne podjęcie oddziaływań rewalidacyjnych daje większe szanse na lepsze rezultaty
5. Stałe współdziałanie z rodzicami dziecka
6. Za nauczanie i wychowanie współodpowiadają wszyscy pracownicy szkoły, nawet jeśli nie mają bezpośredniego kontaktu z dziećmi w procesie lekcyjnym
7. Elementarnym warunkiem powodzenia procesu edukacyjnego jest nawiązanie kontaktu emocjonalnego z dzieckiem, zwłaszcza poczucie bezpieczeństwa i akceptacji
8. Pozytywne nastawienie środowiska do przyjęcia osób upośledzonych, zdolność do ich akceptacji i udzielania im pomocy
9. Rozwój poszczególnych uczniów przebiega w różnym, indywidualnym tempie i do tego tempa należy dostosować zakres oddziaływań pedagogicznych; oznacza to, że lata nauki nie mają wpływu na okres podejmowanych działań
Kształcenie dziecka upośledzonego w szkole publicznej realizowane jest, podobnie jak innych uczniów, w oparciu o podstawę programową określoną przez MENiS. Różnica polega jednak na tym, że nie narzuca ona podziału zadań na poszczególne etapy kształcenia, ani też nie wskazuje zakresów treści, a tylko kierunki pracy, zgodnie z którymi nauczyciel powinien prowadzić pracę dydaktyczną z uczniem. Podczas tego procesu dziecko musi przejść cztery etapy:
Etap I - pobudzania zmysłów do reakcji na czynniki zewnętrzne / dotyk, smak, słuch, węch, wzrok/
Etap II – integracji zmysłowo-ruchowej / doznania/
Etap III – wypracowania somatognozji / świadomość własnego ciała, rozumienie jego schematu i orientacji w przestrzeni/
Etap IV – wypracowanie gotowości do nauki
Przyjmuje się, że dziecko osiągnęło gotowość do nauki, gdy zostaną wypracowane sposoby podtrzymywania jego uwagi oraz sposoby eliminowania zachowań niepożądanych, dzięki czemu dziecko potrafi
· koncentrować uwagę i wzrok na osobie uczącej
· zająć prawidłową pozycję ciała podczas nauki
Każdy nauczyciel /jednocześnie terapeuta/ pracujący z dzieckiem głębiej upośledzonym musi zdawać sobie sprawę, że nauka podstawowych technik szkolnych tj. czytania, pisania, liczenia, nie jest najważniejszym zadaniem tzw. „szkoły życia”. Proces edukacji przebiega w innych obszarach /umownie przedmiotach/, które w ramowym planie nauczania zostały określone przez MENiS następująco:
·
Funkcjonowanie w środowisku - samoobsługa, uspołecznienie, komunikowanie
się, czytanie i pisanie jako umiejętność nadawania i odbioru informacji oraz
elementarne pojęcia matematyczne
·
Plastyka
·
Technika
·
Muzyka z rytmiką
·
Wychowanie fizyczne
Uczniowie muszą być też objęci rewalidacją indywidualną.
W oddziale, który prowadzę, każdy uczeń pracuje w klasie wg indywidualnego programu nauczania opracowanego przez nauczyciela opartego oczywiście o podstawę programową oraz program nauczania zatwierdzony przez MENiS , a także zgodnie z zaleceniami PPP. Zajęcia mają charakter integralny, a każdy uczeń stymulowany jest do pracy na miarę swoich indywidualnych możliwości. Dzieci uczą się więc samodzielności, samoobsługi, komunikowania się, a także porozumiewania drogą werbalną / jeden uczeń ma poważne zaburzenia rozwojowe mowy/. U większości dzieci występują zaburzenia percepcji wzrokowo-ruchowej. Częste są zaburzenia emocjonalne, charakteryzujące się dużą chwiejnością nastrojów. Występują zaburzenia koncentracji uwagi, zaburzenia pamięci, brak abstrakcyjnego myślenia, słaba spostrzegawczość, ubogie słownictwo i wolne tempo pracy. Zaburzenia uspołecznienia polegają na słabo rozwiniętej umiejętności współdziałania w grupie. Chętnie jednak podejmują każdy wysiłek, są kontaktowi, często niestety zbyt ufni wobec dorosłych i rówieśników, przez co mogą być wykorzystywani do działań społecznie nieakceptowanych. Dali się poznać jako dobrzy partnerzy do zabawy, lubią prezentować swoje umiejętności. Można więc na nich liczyć we wszystkich imprezach ogólnoszkolnych, zajęciach, wycieczkach, zawodach sportowych itp. mając świadomość oczywiście ich dojrzałości i możliwości, z czego musi zdawać sobie sprawę każdy odbiorca ich działań zwłaszcza rówieśnik. Wielokrotnie już mieli okazję zaprezentować się przed nieznaną sobie publicznością, wykazując sporą dojrzałość i umiejętności m. in. na Wojewódzkim Festiwalu Tańca i Piosenki w Zbąszyniu, w rozgrywkach sportowych podczas zawodów w ramach „Olimpiad Specjalnych” w Grodzisku Wlkp. czy podczas corocznych obchodów Dnia Godności Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną 5 maja.
Mimo tych dysfunkcji w różnych sferach rozwojowych uczniowie robią stałe postępy i są bardzo aktywni. Wymagają jednak stałego nadzoru, ciągłej stymulacji, zrozumienia, wsparcia i wielkiej cierpliwości. Potrafią też wykazywać zachowania agresywne, czasem zdarza się wulgarne słownictwo. Z tych powodów w klasie pracują dwie osoby: nauczyciel-wychowawca odpowiedzialny za przebieg procesu dydaktyczno-terapeutycznego i pomoc nauczyciela odpowiedzialna za czynności obsługowe. Jednostki lekcyjne nie są rozdzielane dzwonkiem, ale potrzebami i możliwościami uczniów. Przez cały czas pobytu dziecka w szkole pozostają pod opieką nauczyciela lub osoby wspomagającej /podczas przerw, w stołówce, w toalecie itp./
Mam nadzieję, że przedstawione informacje pomogą nam lepiej zaadaptować się w warunkach nowej dla uczniów szkoły, a Państwu przybliżyły problematykę uczniów borykających się z trudnościami wynikającymi z bardzo specyficznych dysfunkcji rozwojowych. Zapraszam też do obejrzenia pomieszczeń, w których uczniowie będą się rozwijać /sala 122/ i komunikuje jednocześnie, że w ten sposób wykonałam moje zadanie zawarte w programie profilaktycznym szkoły.