OPTYMALIZACJA DZIAŁAŃ PEDAGOGICZNYCH NA LEKCJACH WYCHOWANIA FIZYCZNEGO METODY NAUCZANIA

W procesie wychowania fizycznego zawsze występują działania nauczyciela i ucznia. Do głównych cech sprawnego działania zalicza się: skuteczność, ekonomiczność, korzystność i racjonalność. Wszelkie działania w czasie lekcji podejmowane są dla powodowania zmian w osobowości uczniów. Działanie można nazwać skutecznym wówczas, gdy cel został osiągnięty, gdy każdy uczeń coś z lekcji wyniósł, zgodnie z założonymi wcześniej  celami tej lekcji. Jeśli przyjmiemy założenie, że lekcja jest organizacją, zaś cechą konstruktywną tej organizacji jest działanie poprzez zastosowanie odpowiednich strategii, czyli między innymi właściwych metod działania, to wskazane jest uwzględnienie w strukturze każdej lekcji wielu różnych metod. Na każdej bowiem lekcji wychowania fizycznego stawia się wiele celów i zadań.

Metody wychowania fizycznego.

Proces wychowania fizycznego jest łańcuchem celowych działań nauczyciela i uczniów zmierzających do realizacji kolejno następujących po sobie zadań. Każde zadanie pedagogiczne zawiera w sobie element treściowy, wiążący się z pytaniem: co należy robić? I element operacyjny odpowiadający na pytanie: jak należy postępować? Pierwszy element dotyczy treści realizowanych na lekcji w związku z zadaniem, drugi- sposobu realizowania lub rozwiązywania zadania. Sposobem tym jest metoda.

Klasyfikacja metod wychowania fizycznego

oparta na ich funkcjonalności, której odpowiadają procesy: przyswajania, odkrywania i przeżywania:

 - metody podające

(naśladowcza ścisła, zadaniowa ścisła, programowego uczenia się i usprawniania ),

 - metody poszukujące

 problemowe ( problemowa, bezpośredniej celowości ruchu ),

 - metody ekspresyjne

( opowieści ruchowej, zabawowa, ruchowej ekspresji twórczej, Orffa, itp.) 

Niezależnie od wymienionych wyżej procesów każda z metod charakteryzuje się w mniejszym lub większym stopniu mechanizmem poznawczym, kształcącym i wychowawczym.

METODY  PODAJĄCE

1. Metoda naśladowcza - ścisła.

Polega na ścisłym odtwarzaniu demonstrowanego zadania ruchowego, Stosuje się ją w przypadku wyuczania czynności ruchowych. Każde ćwiczenie, czy też bardziej złożona czynność ruchowa jest tu ściśle określona i ma tylko jedno rozwiązanie. Czynności nauczyciela polegają na dokładnym demonstrowaniu i objaśnianiu nauczanych ćwiczeń, wydawaniu komend, stosowaniu środków akustycznych, na korygowaniu popełnianych błędów, ubezpieczaniu i ocenianiu. Czynności motywujące ograniczone są jedynie do nagradzania i karania. Uczeń jest tu jedynie przedmiotem zabiegów dydaktycznych, jest sterowany zewnętrznie przez nauczyciela. Aby osiągnąć cel, np. wyrobić nawyk ruchowy, opanować jakąś umiejętność, uczeń musi powtarzać ćwiczenie dziesiątki, a nawet setki razy. Taka metoda choć ma swoje zalety, nie rozwija osobowości ucznia w pozytywnym kierunku, ponieważ obniża zdolność sterowania sobą, zwiększa natomiast zapotrzebowanie na impulsy płynące z zewnątrz; nie pobudza do podejmowania inicjatywy i utrwala schematyczność zachowań.

2. Metoda zadaniowa – ścisła.

Ma zdecydowaną przewagę nad metodą naśladowczą, ponieważ uczeń w wyniku odpowiednich działań nauczyciela znajduje się w sytuacji zadaniowej, jest wewnętrznie umotywowany. To stawianie ucznia w sytuacji zadaniowej odbywa się poprzez uświadomienie mu stanu nieumiejętności, braków w sprawności itp.  Nauczyciel uświadamia uczniom cel ćwiczeń i przekonuje ich do jego osiągnięcia. W ten sposób zadania stają się osobistymi, wewnętrznie akceptowanymi zadaniami dla uczniów.

3. Metoda programowego uczenia się i usprawniania.

Istotą tej metody jest samodzielne uczenie się określonego zadania ruchowego lub usprawniania się według przygotowanego przez nauczyciela programu w postaci np. tablic poglądowych z odpowiednimi instrukcjami. W porównaniu z poprzednimi metodami, uczniowi pozostawia się tu pewną swobodę w uczeniu się i usprawnianiu. Dużą rolę odgrywa w tej metodzie samokontrola i samoocena ucznia.

Charakterystyczną cecha tej grupy metod jest przedmiotowe traktowanie ucznia, który reaguje na bodźce zewnętrzne na zasadzie bodziec-reakcja. Nauczyciel decyduje i ściśle określa czynności ucznia, który te czynności odtwarza i przez wielokrotne powtarzanie opanowuje i usprawnia się ruchowo.

METODY POSZUKUJĄCE – PROBLEMOWE

1. Metoda problemowa.

Polega na stwarzaniu w procesie lekcyjnym sytuacji problemowych, w których zachodzi konieczność opracowania przez uczniów projektu działań wobec postawionego zadania ruchowego. Mamy tu więc do czynienia z poszukiwaniem, przewidywaniem wyniku, projektowaniem działań, rozwiązywaniem zadania problemowego, tworzeniem modelów rozwiązań i korygowaniem ich.

2. Metoda bezpośredniej celowości ruchu.

Istota jej polega na wykonywaniu przez ucznia szeregu postawionych zadań, stanowiących dla niego bezpośredni, zrozumiały i zwykle atrakcyjny cel. W rzeczywistości jednak celem jest nie wykonanie postawionego zadania ruchowego, lecz aktywność ruchowa, która mu towarzyszy i przede wszystkim jej efekty. Spełnione tu zostają równocześnie głębsze cele znane tylko nauczycielowi.

Metody zaliczane do tej grupy charakteryzują się tym, że uczeń steruje się wewnętrznie. Jest on przedmiotem i zarazem podmiotem działania. Zadania ruchowe, realizowane na zajęciach, mają charakter mniej lub bardziej samodzielnych i otwartych problemów. Proces rozwiązywania zadań przebiega tutaj według cyklu: postawienie zadania- myślenie-działanie-wynik.

Czynności nauczyciela polegają na stawianiu problemów, na zachęcaniu, naprowadzaniu oraz na nagradzaniu. Uczeń poszukuje, próbuje, tworzy modele rozwiązań, rozwiązuje zadania, sam się kontroluje i ocenia.

METODY EKSPRESYJNE

1. Metoda opowieści ruchowej.

 W metodzie tej dużą rolę odgrywa nauczyciel, który poprzez opowiadanie lub tekst piosenki uaktywnia wyobraźnię dziecka i skłania je do odtwarzania ruchem (zachowaniem) treści opowiadania lub piosenki. Nauczyciel opiera się tu na wyobraźni dziecka, na jego doświadczeniu życiowym oraz na poczynionych obserwacjach.

2. Metoda zabawowa.

Zabawa jest jedną z głównych form aktywności ruchowej dziecka. Zabawa umożliwia zaspokojenie jego indywidualnych potrzeb i zainteresowań, ułatwia mu wchodzenie w życie społeczne, poznawanie otaczającej rzeczywistości i dostosowanie jej do własnych potrzeb. Odgrywanie różnych ról staje się dla dziecka celem i przyczyną zadowolenia. Ruchy wykonywane przez dzieci nie muszą być ścisłym odtworzeniem zaobserwowanych w życiu czynności. Trzeba dać dzieciom dużo swobody w interpretacji i nie hamować ich inicjatywy i fantazji.
 

3. Metoda ruchowej ekspresji twórczej.

U podstaw tej metody leży naturalna ruchliwość i naturalny styl motoryki dziecka. Każde dziecko charakteryzuje się szczególną skłonnością do wyrażania swoich stanów psychicznych, nastrojów i uczuć za pomocą ruchu. Dlatego należy dawać dzieciom jak najwięcej okazji do spontanicznego „wyrażania się” i do kształtowania form ruchowych bez wypaczania naturalnego charakteru ruchu. Nauczyciel określa zadania, pozostawiając uczniom całkowitą swobodę sposobu ich wykonania. Ćwiczącym należy powiedzieć, co mają robić, natomiast jak mają to wykonać powinno zależeć od ich inwencji twórczej, pomysłowości, fantazji, poczucia estetyki i nabytych doświadczeń ruchowych.

 4. Metoda Orffa w wychowaniu fizycznym..

Metoda ta stosowana jest w pedagogice wychowania muzycznego. Znajduje zastosowanie w wychowaniu fizycznym. Jej charakterystyczną cechą jest posługiwanie się określonymi instrumentami muzycznymi za pomocą których uczniowie „muzykują” i jednocześnie ćwiczą naśladując i improwizując akty ruchowe.

 Metody ekspresji mają zastosowanie w wyrabianiu dyspozycji psychomotorycznych, w kształtowaniu wyobraźni, estetyki ruchu, ekspresji ruchowej oraz inwencji twórczej. Stwarzają możliwości wyrażania swoich stanów psychicznych, nastrojów i uczuć. Wszystkie te metody, w porównaniu z metodami podającymi, wymagają od nauczyciela przestawienia się z funkcji monitora (przekazującego) na funkcję animatora (ożywiającego).